Liệu pháp corticoids dự phòng sinh non

Corticosteroids (betamethasone hoặc dexamethasone) kích thích biểu hiện gen tổng hợp surfactant trong các tế bào tiểu phế quản của phổi thai nhi, giảm sức căng bề mặt phế nang, ngăn ngừa xẹp phổi và giảm nguy cơ hội chứng suy hô hấp (RDS) ở trẻ sinh non. Ngoài phổi, corticoids còn tăng trưởng thành mạch máu não, chuyển hóa ruột, và trưởng thành hệ miễn dịch.

Lợi ích

• Giảm tỷ lệ và mức độ nặng của hội chứng suy hô hấp cấp (RDS).
• Giảm nguy cơ xuất huyết nội sọ (IVH) thể nặng.
• Hỗ trợ trưởng thành hệ tiêu hóa, giảm nguy cơ bệnh ruột hoại tử (NEC).
• Giảm tỷ lệ tử vong chu sinh và thời gian thở máy.
• Tăng trưởng thành mạch máu não, cải thiện kết quả thần kinh dài hạn.

Chỉ định

Chỉ định cho phụ nữ mang thai có nguy cơ sinh non trước 34 tuần, đặc biệt khi dự kiến sinh trong 7 ngày tới hoặc có dấu hiệu chuyển dạ sớm. Thời điểm tối ưu là hoàn thành liều trong vòng 24-48 giờ trước khi sinh:

• Betamethasone: 12 mg tiêm bắp, 2 liều cách nhau 24 giờ.
• Dexamethasone: 6 mg tiêm bắp, 4 liều cách nhau 12 giờ.

Trong một số tình huống, có thể cân nhắc liều nhắc lại (rescue dose) sau 7 ngày nếu thai chưa sinh nhưng vẫn còn nguy cơ cao, tối đa 1 đợt nhắc lại.

Chú ý

• Xác định rõ chỉ định: Dấu hiệu chuyển dạ sớm, vỡ ối non, dọa sinh non hoặc phải kích thích sinh non vì lý do y tế.
• Không lặp lại nhiều đợt nếu chuyển dạ không xảy ra, trừ khi cân nhắc lợi ích vượt trội so với nguy cơ.
• Kết hợp chẹn co tử cung (tocolysis), kháng sinh dự phòng khi vỡ ối non, và theo dõi sinh hiệu mẹ - con chặt chẽ.
• Thảo luận với bệnh nhân về lợi ích ngắn hạn và những dữ liệu hiện có về tác động lâu dài.

Tác dụng phụ

Với mẹ

• Tăng huyết áp và giữ muối, nhất là ở sản phụ có tiền sử tăng huyết áp hoặc tiền sản giật.
• Tăng đường huyết, cần theo dõi và điều chỉnh insulin ở sản phụ đái tháo đường.
• Giảm miễn dịch tạm thời, tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Dùng kéo dài hoặc nhiều đợt nhắc lại có thể gây loãng xương, suy tuyến thượng thận tạm thời.

Với thai

• Liều ngắn hạn không ảnh hưởng chiều cao hoặc phát triển thần kinh rõ rệt.
• Một số nghiên cứu ghi nhận tăng nhẹ nguy cơ rối loạn chuyển hóa, kháng insulin khi lớn lên.
• Tác động lâu dài cần theo dõi qua các nghiên cứu dõi dài hạn.

Theo dõi

• Theo dõi huyết áp, đường huyết và dấu hiệu nhiễm trùng sau tiêm corticoids.

Tài liệu tham khảo

• American Journal of Obstetrics and Gynecology (1995) - Antenatal corticosteroids: A meta-analysis of clinical trials
• Cochrane Database of Systematic Reviews (2006) - Antenatal corticosteroids for accelerating fetal lung maturation for women at risk of preterm birth
• BJOG (2002) - Betamethasone versus dexamethasone for fetal lung maturation
• Neonatology (2014) - Long-term outcomes after antenatal corticosteroids
• Obstetrics & Gynecology (2017) - Single versus multiple courses of antenatal corticosteroids: Maternal and neonatal outcomes