Giảm đau

Việc sử dụng thuốc giảm đau trong thai kỳ cần cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ, tùy vào loại thuốc, liều lượng, thời điểm của thai kỳ và tình trạng lâm sàng của sản phụ.

Paracetamol

Thành phần chính Acetaminophen. Là lựa chọn an toàn hàng đầu trong thai kỳ, kể cả trong 3 tháng đầu.

Chỉ định: Đau đầu, đau cơ, sốt, đau nhẹ đến trung bình.

Liều dùng: 500-1000 mg/lần, tối đa 3-4 g/ngày.

Tác dụng phụ (hiếm gặp khi dùng đúng liều):

• Rối loạn tiêu hóa: buồn nôn, đau dạ dày nhẹ.
• Tăng men gan nếu dùng liều cao kéo dài.
• Nguy cơ độc gan nếu quá liều hoặc phối hợp rượu.

Chú ý

• Tránh dùng kết hợp nhiều thuốc có chứa paracetamol (nguy cơ quá liều).
• Dùng liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất cần thiết.

NSAIDs

Các thuốc thường dùng: Ibuprofen, Diclofenac, Naproxen, Ketoprofen…

Chỉ định: Đau viêm, đau cơ xương, đau răng, đau khớp.

Liều dùng (ví dụ với Ibuprofen): 200-400 mg/lần, 2-3 lần/ngày; tối đa 1200 mg/ngày (không kê đơn) hoặc theo chỉ định bác sĩ.

Chống chỉ định trong tam cá nguyệt III do:

• Nguy cơ đóng sớm ống động mạch ở thai nhi.
• Nguy cơ thiểu ối, suy thận thai nhi, kéo dài chuyển dạ.

Tác dụng phụ:

• Loét hoặc xuất huyết dạ dày, rối loạn tiêu hóa.
• Tăng huyết áp nhẹ, giữ nước.
• Tăng nguy cơ rối loạn đông máu.

Chú ý

• Có thể xem xét dùng ngắn hạn trong tam cá nguyệt I-II với chỉ định rõ ràng.
• Tránh dùng kéo dài hoặc liều cao.
• Không phối hợp với aspirin hoặc corticosteroid nếu không có chỉ định chuyên khoa.

Opioid

Các thuốc thường dùng: Codein, Tramadol, Morphin, Oxycodon…

Chỉ định: Đau trung bình đến nặng khi không đáp ứng với các thuốc khác.

Liều dùng (ví dụ với Tramadol): 50-100 mg/lần, cách nhau ≥ 6 giờ; tối đa 400 mg/ngày (theo chỉ định bác sĩ).

Tác dụng phụ:

• Buồn ngủ, chóng mặt, táo bón, buồn nôn.
• Ức chế hô hấp, đặc biệt khi dùng liều cao hoặc gần ngày sinh.
• Gây nghiện, lệ thuộc thuốc nếu dùng kéo dài.
• Hội chứng cai thuốc ở trẻ sơ sinh nếu mẹ dùng thường xuyên gần ngày sinh.

Chú ý

• Chỉ dùng khi thật cần thiết và có chỉ định chuyên khoa.
• Codein: nguy cơ chuyển hóa nhanh → tăng nồng độ morphin → độc tính cao ở mẹ và thai.

Thuốc chống co thắt

Các thuốc thường dùng: Spasmaverine, Phloroglucinol

Chỉ định: Đau do co thắt đường tiêu hóa, tiết niệu, tử cung.

Liều dùng (Phloroglucinol): 40-80 mg/lần, 2-3 lần/ngày.

Tác dụng phụ (hiếm):

• Rối loạn tiêu hóa nhẹ (buồn nôn, tiêu chảy).
• Dị ứng (hiếm gặp).

Chú ý

• Tương đối an toàn trong thai kỳ nếu dùng ngắn hạn, đúng liều.
• Không gây co bóp tử cung nên được ưu tiên nếu cần giảm đau kiểu co thắt.

Thuốc giảm đau thần kinh

Các thuốc thường dùng: Pregabalin, Gabapentin, Amitriptylin…

Chỉ định: Đau thần kinh mạn tính (đau dây thần kinh tọa, zona…)

Liều dùng (ví dụ với Pregabalin): bắt đầu 75 mg/ngày, tăng dần theo đáp ứng. Chỉ dùng khi có chỉ định chuyên khoa.

Tác dụng phụ:

• Chóng mặt, buồn ngủ, rối loạn thăng bằng.
• Tăng cân, phù.
• Nguy cơ trên phát triển thần kinh thai nhi nếu dùng kéo dài.

Chú ý

• Không khuyến cáo dùng thường quy trong thai kỳ.
• Cần hội chẩn chuyên khoa trước khi sử dụng.
• Tư vấn nguy cơ - lợi ích rõ ràng với bệnh nhân.

Tài liệu tham khảo

• Bộ Y tế Việt Nam (2021) - Hướng dẫn sử dụng thuốc hợp lý cho phụ nữ có thai và cho con bú
• WHO - Pregnancy and Pain Management Guidelines
• CDC - Treating Pain During Pregnancy: Safety Information