Rau thai

Nhau thai là một cơ quan tạm thời hình thành trong tử cung trong thời kỳ mang thai, có chức năng chính là đảm bảo sự trao đổi khí, chất dinh dưỡng và chất thải giữa mẹ và thai nhi thông qua hệ thống tuần hoàn máu của nhau thai. Đồng thời, nhau thai còn tiết ra các hormone cần thiết để duy trì và điều hòa thai kỳ, như hCG (human chorionic gonadotropin), progesterone và estrogen.

Nguồn gốc

Từ phía thai

Sau khi thụ tinh 4 ngày, hợp tử chia thành phôi nang với các tế bào mầm xếp thành 2 khối:

• Khối ngoại vi sẽ hình thành nguyên bào nuôi.
• Khối tế bào bên trong sẽ phát triển thành phôi thai.

Tiếp theo đó:

• Tuần thứ 2: Rau nguyên phát hình thành khi các tiểu động mạch và tĩnh mạch của niêm mạc tử cung bị xói mòn do sự phát triển của lá nuôi hợp bào. Máu mẹ chảy vào các khoảng trống trong lá nuôi hợp bào.
• Cuối tuần thứ 2: Các cột lá nuôi tế bào xâm nhập vào các tua hình ngón tay của lá nuôi hợp bào, tạo ra nhung mao đệm nguyên phát (gai rau bậc 1).
• Tuần thứ 3: Trung mô ngoài phôi phát triển vào gai rau bậc 1, hình thành gai rau bậc 2.
• Cuối tuần thứ 3: Trung mô biệt hóa tạo mạch máu trong gai rau, thiết lập kết nối với hệ mạch máu của dây rốn và phôi, tạo nên gai rau bậc 3 - là gai rau hoàn chỉnh, đảm nhận chức năng trao đổi chất.

Từ phía mẹ

Nội mạc tử cung của mẹ, còn gọi là màng rụng, chia thành 3 phần (sẽ bong ra cùng rau khi sinh):

1. Màng rụng rau: Nằm giữa phôi và cơ tử cung.
2. Màng rụng trứng: Giữa phôi và khoang tử cung.
3. Màng rụng tử cung: Phần nội mạc còn lại.

Biến đổi của màng rụng rau:

• Lá nuôi hợp bào làm xói mòn mô màng rụng rau → tạo khoảng gian gai rau kích thước không đều.
• Các vách rau còn lại nhô vào khoang gai rau → chia thành nhiều khoang, mỗi khoang chứa một múi rau gồm vài gai rau gốc. Một bánh rau có khoảng 10-38 múi.
• Nhung mao bám vào đĩa đáy hoặc vách rau giúp neo giữ phần rau của mẹ và con.

Biến đổi của màng rụng tử cung:

• Phản ứng màng rụng: Tế bào liên kết phình to, tích trữ chất dinh dưỡng → hình thành tế bào rụng → tạo lớp đặc.
• Lớp sâu: Các tuyến bị ép dẹt → tạo lớp xốp.

Biến đổi của màng rụng trứng:

• Tháng thứ 4: Màng rụng trứng áp sát màng rụng tử cung, làm mất khoang tử cung.
• Nửa sau thai kỳ: 4 lớp (màng ối, màng đệm, màng rụng trứng, màng rụng tử cung) hợp lại thành màng bọc thai.

Rau hoàn chỉnh vào khoảng tháng thứ 4, có dạng hình đĩa, đường kính khoảng 20 cm, trọng lượng trung bình khoảng 500 g.

Hàng rào rau thai

Là cấu trúc ngăn cách máu mẹ và máu thai, gồm:

• Lá nuôi hợp bào.
• Lá nuôi tế bào.
• Trung mô đệm gai rau.
• Nội mô mao mạch thai.

Chức năng:

• Cho phép trao đổi khí, chất dinh dưỡng, kháng thể.
• Ngăn vi khuẩn, virus (một số vẫn có thể vượt qua).
• Ngăn các tế bào máu giữa mẹ và thai trao đổi trực tiếp → giúp bảo vệ miễn dịch.

Vai trò

Rau thai là phần phụ của thai, giữ vai trò sống còn trong thai kỳ:

• Trao đổi chất: Cung cấp dinh dưỡng, nước, oxy, kháng thể, hormone từ mẹ sang thai; Loại bỏ CO₂ và các chất thải từ thai về mẹ.
• Nội tiết: Tiết các hormone quan trọng như hCG (human chorionic gonadotropin), estrogen, progesterone…
• Miễn dịch: Truyền miễn dịch thụ động nhờ kháng thể từ máu mẹ qua hàng rào rau sang thai, bảo vệ thai nhi.

Bất thường liên quan

Một số rối loạn thường gặp trong lâm sàng:

• Rau tiền đạo: Rau bám gần hoặc che lỗ trong cổ tử cung.
• Rau bong non: Rau bong ra sớm trước khi thai ra đời → gây chảy máu và suy thai.
• Rau cài răng lược: Gai rau xâm lấn quá sâu vào cơ tử cung, gây khó bong rau sau sinh.
• Rau không trọn (sót rau): Phần rau còn sót lại trong tử cung sau sổ rau → nguy cơ băng huyết.

Tài liệu tham khảo

• Vinmec - Quá trình hình thành rau thai?